بازگشت روسیه به میادین نفت و گاز کردستان عراق 

به گزارش هاب‌صنعت؛ روسیه قصد دارد عملیات کلیدی نفت و گاز خود را در منطقه نیمه خودمختار کردستان عراق(KRI) از سر بگیرد. این خبر براساس اظهارات اخیر سرگئی سیویلف، وزیر انرژی این کشور اعلام شده است.

از سال ۲۰۱۷ تا زمان برکناری بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، عملیات گسترده انرژی روسیه در KRI برای این کشور منبع تأمین نفت و گاز ارزان‌قیمت بود و همچنین بخش مهمی از حضور ژئوپلیتیکی روبه‌گسترش مسکو در جناح غربی خاورمیانه محسوب می‌شد. این نفوذ شامل KRI، بخش عمده‌ای از عراق تحت کنترل دولت فدرال(FGI) در بغداد، سوریه و در نتیجه امکان اعمال نفوذ بر سایر کشور‌های منطقه «هلال شیعی» بود.

با توجه به سیاست مشابه چین برای گسترش نفوذ در منطقه، به‌ویژه با تمرکز اصلی بر ایران و عربستان سعودی، مسکو و پکن پس از خروج یک‌جانبه ایالات متحده از برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) در ماه مه ۲۰۱۸، تلاش‌های خود را با موفقیت بیشتری همراه دیدند.

با این حال، عملکرد ضعیف روسیه در حمله به اوکراین در سال ۲۰۲۲ و برکناری اسد در سوریه، دستاورد‌های روسیه و چین در منطقه را تهدید می‌کند. در نتیجه، این اقدام اخیر مسکو برای ازسرگیری عملیات خود در KRI یک بازی پرمخاطره در حوزه ژئوپلیتیک و انرژی محسوب می‌شود.

روسیه با سطح نفوذ بالایی در KRI فعالیت خود را از سر می‌گیرد. پس از آشفتگی ناشی از رأی بیش از ۹۰ درصدی مردم KRI به استقلال از عراق در همه‌پرسی سپتامبر ۲۰۱۷، کرملین زمان را برای بهره‌برداری از این اختلافات مناسب دید.

؟در آن زمان، شرکت روس‌نفت، که به عنوان بازوی اقتصادی کرملین عمل می‌کرد، سه توافق مهم را اجرایی کرد که عملاً مالکیت بخش نفتی کردستان را در دست گرفت؛ نخست، روسیه ۱.۵ میلیارد دلار تأمین مالی از طریق پیش‌فروش نفت به دولت اقلیم کردستان (KRG) ارائه کرد؛ دوم، ۸۰ درصد از سهام عملیاتی در پنج بلوک نفتی بالقوه بزرگ منطقه را به دست آورد؛ و سوم، ۶۰ درصد از مالکیت خط لوله حیاتی KRG را با تعهد سرمایه‌گذاری ۱.۸ میلیارد دلاری برای افزایش ظرفیت آن به یک میلیون بشکه در روز تصاحب کرد.

مسکو خود را در موقعیتی مطلوب برای گسترش این نفوذ به جنوب عراق، تحت مدیریت دولت فدرال (FGI)، می‌دید. این کار قرار بود از طریق امضای قرارداد‌های جدید اکتشاف و توسعه میادین نفت و گاز با بغداد انجام شود، که بخشی از نقش روسیه در میانجی‌گری در مناقشه دیرینه بین KRI و FGI بر سر توافق تخصیص بودجه از سوی FGI در ازای نفت از سوی KRI بود که در نوامبر ۲۰۱۴ شکل گرفته بود.

روسیه نه‌تنها درصد تخصیص بودجه به KRI را به چالش کشید، بلکه اصرار داشت که جریان‌های نفتی متوقف شده در KRI پس از همه‌پرسی استقلال ۲۰۱۷، تا زمانی‌که هزینه‌های ترانزیت خط لوله و تعرفه‌های مربوطه به روس‌نفت پرداخت نشود، به‌طور کامل از سر گرفته نخواهند شد. تا آن زمان، روس‌نفت سهم ۶۰ درصدی خود در خط لوله کرکوک-جیحان را تثبیت کرده بود.

مسکو همچنین از دولت فدرال عراق می‌خواست که تصمیم خود برای «نامعتبر» اعلام کردن واگذاری پنج بلوک اکتشافی در قلمرو کرد به روس‌نفت را مجدداً بررسی کند. براساس تخمین‌های صورت گرفته، این بلوک‌ها دارای ذخایر اثبات شده ۳p(دﺧـﺎﻳﺮ اﺣﺘﻤـﺎﻟی، ‬ذﺧـﺎﻳﺮ ﻗﻄﻌـی و ذﺧـﺎﻳﺮ ﻣﻤﻜـﻦاﻟﺘﻮﻟﻴـﺪ) حدود ۶۷۰ میلیون بشکه بودند.

حضور روس‌نفت در KRI نه‌تنها برنامه‌های عراق برای دستیابی به اهداف جدید تولید داخلی نفت را تهدید می‌کرد، بلکه مسیر‌های صادراتی بالقوه آن را نیز تحت تأثیر قرار می‌داد، زیرا این شرکت روسی در خطوط لوله شمالی به سمت بندر جیحان ترکیه نقش داشت.

خط لوله اصلی کرکوک-جیحان(ITP) از ۲ خط لوله تشکیل شده بود که ظرفیت اسمی ترکیبی آن‌ها ۱.۶ میلیون بشکه در روز بود. ظرفیت صادراتی خط لوله تحت کنترل FGI به‌طور معمول بین ۲۵۰ تا ۴۰۰ هزار بشکه در روز متغیر بود، اما دائماً در معرض حملات خرابکارانه گروه‌های مختلف قرار داشت.

در پاسخ به این حملات، KRG خط لوله جایگزین خود را از میدان طاق تا خرملا و کرکوک/جیحان (Taq field-Khurmala-Kirkuk/Ceyhan) در شهر مرزی فیشخابور (Fishkhabur) تکمیل کرد، که بخشی از تلاش آن برای افزایش صادرات نفت به بیش از یک میلیون بشکه در روز بود.

جالب است که روسیه در زمانی فعالیت‌های خود در KRI را از سر گرفته که صادرات نفت عراق از طریق ITP به‌دلیل تلاش بغداد برای جلوگیری از جریان مستقل نفت از KRI همچنان ممنوع است.

این وضعیت همان فرصت بالقوه‌ای را برای کرملین فراهم می‌کند که از آشوب برای افزایش نفوذ خود در مناطق KRI و FGI بهره ببرد. همچنین، از زمان برکناری اسد از قدرت در سوریه، علاقه غرب به سرمایه‌گذاری در KRI افزایش یافته است.

سیاست کلی غرب، به‌ویژه اتحادیه اروپا، این است که با هدف متقاعد کردن دولت KRI برای قطع کامل روابط با شرکت‌های چینی، روسی و ایرانی، در این منطقه سرمایه‌گذاری کند. یکی از توافق‌هایی که ممکن است الگویی برای همکاری مجدد غرب و بغداد باشد، قرارداد ۲۵ میلیارد دلاری اخیر BP برای توسعه چهار میدان نفتی عظیم در منطقه کرکوک است. ایالات متحده و اسرائیل همچنین علاقه راهبردی بیشتری به استفاده از منطقه کردستان برای عملیات نظارتی مستمر علیه ایران دارند.

در سوی دیگر معادله قدرت، سیاست کلی چین و روسیه این است که منبع اصلی تأمین مالی KRI یعنی صادرات نفت را با جلوگیری از فروش مستقل نفت متوقف کنند و سپس به‌تدریج همه پرداخت‌های بودجه‌ای از سوی FGI را به صفر کاهش دهند.

یک منبع سیاسی ارشد در مسکو چند ماه پیش گفت: «عراق یک کشور متحد خواهد بود، و با دور نگه‌داشتن غرب از معاملات انرژی در آنجا، پایان سلطه غرب در خاورمیانه به فصل سرنوشت‌ساز سقوط نهایی غرب تبدیل خواهد شد.»

این هدف نهایی در سوم ماه اوت سال گذشته، زمانی که محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، اعلام کرد که قانون جدید یکپارچه نفت—که در همه جنبه‌های مهم از بغداد اداره خواهد شد—تولید و سرمایه‌گذاری نفت و گاز را در هر ۲ منطقه FGI و KRI تنظیم خواهد کرد و «یک عامل قوی برای وحدت عراق» خواهد بود، به‌وضوح مشخص شد.

فراتر از مسائل ژئوپلیتیکی، KRI دارای پتانسیل عظیمی در حوزه نفت است. پیش از افزایش اخیر فعالیت‌های اکتشافی در منطقه، بیش از نیمی از چاه‌های اکتشافی در عراق قبل از سال ۱۹۶۲ حفر شده بودند، زمانی‌که محدودیت‌های فنی و قیمت پایین نفت، تعریف بسیار سخت‌گیرانه‌تری از یک چاه موفق تجاری ارائه می‌دادند.

براساس داده‌های دولت KRI، ذخایر اثبات‌شده نفتی این منطقه ابتدا حدود ۴ میلیارد بشکه برآورد شد و سپس به ۴۵ میلیارد بشکه افزایش یافت، اما این رقم احتمالاً همچنان تخمینی پایین‌تر از میزان واقعی منابع نفتی منطقه است. به همین صورت، ذخایر گاز طبیعی KRI حداقل ۲۰۰ تریلیون فوت مکعب(Tcf) تخمین زده می‌شود، که حدود ۳ درصد از کل ذخایر جهان را تشکیل می‌دهد.

انتهای پیام/